FONDMAN ISTORIK AKADEMI KREYÒL AYISYEN
I- 2008 – 2014 : Demach pou enstalasyon AKA 25 Oktòb 2008: Inivèsite Leta a te fè premye kout rèl pou li raple sosyete a li lè li tan pou peyi a monte Akademi Kreyòl Ayisyen Konstitisyon an kreye depi lane 1987. Se te nan okazyon premye kòlòk Komite Entènasyonal sou Etid Kreyòl ki t ap reyalize nan peyi d Ayiti. Reyaksyon Inivèsite a te resevwa sou dosye a fè li konprann :
1. Anpil sektè ak pèsonalite gen tan pare pou ede kòz la vanse ;
2. Se inivèsite a ki pou ranmase li ;
3. Inivèsite a p ap ka pote li pou kont li.
Inivèsite a pran nòt epi pou li derape, li te jwenn kat (4) lòt enstitisyon ki vin pote kole ak inivèsite Leta d Ayiti pou fòme « Komite Inisyativ pou tabli Akademi Kreyòl Ayisyen » Yo tou le kat (4) gen lontan y ap ferarye pou lang nasyonal nou an rive jwenn plas li nan sosyete a. Ladan, yo li jwenn Biwo Leta tankou prive, layik tankou relijye, kretyen tankou vodouyizan,…. Se te :
1. Sekreteri d Eta pou Alfabetizasyon ;
2. Près Nasyonal d Ayiti ;
3. Jounal Bon Nouvèl ;
4. Konfederasyon Nasyonal Vodouyizan Ayisyen.
28 oktòb 2008 : Inivèsite Leta Ayiti te pran angajman pou fè vanse kòz Akademi Kreyòl Ayisyen. Avril 2009: Inivèsite Leta d Ayiti rantre nan demach pou ede tabli Akademi Kreyòl Ayisyen jan Konstitisyon 1987 la prevwa. Premye reyinyon Komite Inisyativ pou tabli Akademi Kreyòl Ayisyen. Se yon komite ki debleye teren an nan boukante lide, òganize chita pale, pwovoke deba, pou debalize tout pikan kwenna ki bare chimen antant sou jan pou Akademi Lang Kreyòl la rive monte. 28 Oktòb 2010: Premye kominike ofisyèl Komite Inisyativ pou tabli Akademi Kreyòl Ayisyen.
27 rive 29 oktòb 2011: Kòlòk Entènasyonal sou chimen Akademi Kreyòl Ayisyen: Ki pwoblèm? Ki avantaj? Ki defi? Ki avni?. Komite Inisyativ pou tabli Akademi an te prepare kòlòk sa a pou pèmèt tout kouran lide kontre youn ak lòt. Nan kòlòk sa a te genyen plis pase karant (40) espesyalis: Ekriven, Lengwis, Antwopològ, Sosyològ, Avoka, Etidyan, Doktè, Teknològ, Edikatè, Istoryen, Reprezantan divès Ministè….. Komite inisyativ la te tou pwofite akeyi lòt manm tankou Ministè Edikasyon Nasyonal, Ministè Kilti, Sosyete Animasyon ak Kominikasyon Sosyal, Fakilte Lengwistik Aplike, Biwo Nasyonal Etnoloji…. 30 avril 2012: Komite pou tabli Akademi an ak reprezantasyon KARIKOM òganize yon gwo woumble nan otèl Le plaza pou yo wè kijan yo te ka mete ansanm ak kèk lòt peyi Karayib tankou Sent Lisi ak Ladominik pou yo ta kreye yon aks kreyòl anndan KARIKOM. Sektanm 2012: Komite Inisyativ la sòti premye bouyon Lwa Akademi Kreyòl Ayisyen, lavèy selebrasyon Mwa Kreyòl la.
Premye oktòb 2012: Lansman Selebrasyon Mwa Kreyòl 2012 sou tèm: “Akademi Kreyòl, yon zouti pou nou vanse ak lang nou”. Oktòb 2012: Pandan Tout pèp kreyolofòn sou latè ap fete Mwa Lang Kreyòl la, Senatè Jean William Jeanty mete ansanm ak uit (8) lòt kòlèg li anndan Sena Repiblik la, pou yo ranmase bouyon lwa a, pase men ladan l epi depoze dokiman an sou biwo Palman an pou l vin tounen yon bonjan pwopozisyon lwa.
12 novanm 2012: Lèt yon gwoup asosyasyon sosyete sivil la pou mande Prezidan Martelly pou se Kreyòl li pwopoze kòm dezyèm lang ofisyèl nan Karikòm. 20 novanm 2012: Komite pou tabli Akademi Kreyòl Ayisyen an mande Prezidan Martelly pou l sipòte lang kreyòl kòm dezyèm lang ofisyèl Karikòm. 10 desanm 2012: Alawonnbadè tout Sena a vote Lwa kreyasyon Akademi Kreyòl Ayisyen la. 12 desanm 2012: Kominike rèmèsiman Komite pou Sena a dèske li vote Lwa Akademi Kreyòl la.
3 janvye 2013: Lèt louvri Komite pou tabli Akademi Kreyòl Ayisyen ak Rektora Inivèsite Leta Ayiti bay Gouvènman an sou demann Lang Kreyòl kòm dezyèm Lang ofisyèl nan Karikòm. 23 avril 2013: Cham Depite a vote Lwa sou fonksyònman ak òganizasyon Akademi Kreyòl Ayisyen an. 24 avril 2013 : Kominike rèmèsiman Komite pou Chanm Depite a dèske li vote Lwa Akademi Kreyòl la.
25 avril 2013 : Inivèsite Leta Ayiti ak Komite pou tabli Akademi Kreyòl Ayisyen an ekri palman an yon lèt remèsiman. 2 me 2013 : Prezidan Michel Joseph Martelly ekri Prezidan Sena a, Simon Dieuseul Desras, kote li mande li vèsyon fransè Lwa sou kreyasyon Akademi Kreyòl Ayisyen. 10 me 2013 : Pwotestasyon kont desizyon Prezidan Martelly pran pou l pa pibliye Lwa sou kreyasyon Akademi Lang Kreyòl la. 2 jiyè 2013: Palman an retounen vote Lwa Akademi Kreyòl Ayisyen.
4 jiyè 2013: Komite a voye yon chay remèsiman bay Palman an dèske l rejte objeksyon Prezidan an. 25 jiyè 2013: Nan Otèl Le Plaza, Vis Rektè Fritz Deshommes ak kolaborasyon Direksyon Nasyonal Liv (DNL) louvè kafelodyans pou Ak Kòlòk Entènasyonal sou Akademi Kreyòl Ayisyen. Jiyè 2013: Atelye travay Komite pou tabli Akademi Kreyòl Ayisyen nan Pierre Payen, kay Michaelle ak Clotaire Saint-Natus. 28 dawou 2013 : Rankont Komite pou tabli Akademi Kreyòl Ayisyen ak Minis Edikasyon Nasyonal, Mesye Vanneur Pierre sou batay pou fè Prezidan Martelly pwomilge Lwa a. 2 sektanm 2013 : Komite pou tabli Akademi Kreyòl Ayisyen ak Inivèsite Leta Ayiti a mande Prezidan Martelly pou l pibliye lwa a nan okazyon Jounen Entènasyonal Alfabetizasyon an. 5 sektanm 2013 : Kominike Komite a nan okazyon Jounen Entènasyonal Alfabetizasyon.
Oktòb 2013 : Selebrasyon Mwa Kreyòl nan Sodo sou tèm : « Akademi Kreyòl Ayisyen: Zouti pou nou kore idantite nou »! 22 rive 24 oktòb 2013 : Komite Akademi Kreyòl Ayisyen nan peyi Dominik nan Senpozyòm sou Lang Kreyòl sou tèm: “Sanblé pèp, Sanblé péyi, Tout ansanm pou vansé Kréyòl” (kreyòl Dominik) Nan okazyon 30è anivèsè Jounen Entènasyonal Lang ak Kilti Kreyòl, peyi Dominik te òganize yon senpozyòm sou lang ak kilti kreyòl sou otorite Ministè Kilti, Jenès e Spò ak Gwoup Etid Kreyòl nan Dominik. Yo te envite tout asosyasyon ki ap travay sou lang kreyòl nan peyi Karayib la ak nan Oseyan Endyen. Komite pou tabli Akademi Kreyòl Ayisyen an te resevwa envitasyon ofisyèl nan men Kòdinatè Senpozyòm nan, Mesye Gregory Rabess. Konsa, komite a fòme yon delegasyon pou reprezante Ayiti nan non Inivèsite Leta d Ayiti ak nan non Komite a. Delegasyon an te genyen 3 manm komite a : Luna Gourgue, Claude Pierre ak Renauld Govain 21 fevriye 2014 : Inogirasyon Sal Iv Dejan (Sal Espozisyon Liv) nan okazyon Selebrasyon Jounen Entènasyonal Lang Manman. 7 avril 2014: Jounal “Le Moniteur” pibliye Lwa sou kreyasyon Akademi Kreyòl Ayisyen.
Me 2014 : Demach pou monte yon komite Seleksyon Akademisyen ak konkou tout enstitisyon ki fòmè Komite ki pou tabli AKA. 24 jen 2014 : Premye rankont Komite Seleksyon Akademisyen ki fòme ak reprezantan enstitisyon patnè yo. Manm Komite a : Sony Esteus, Chantale Noel, Emmelie Prophète, Junior Fils René, Franck Milbain, Abbé Wildort Menard, Eddy Lubin 16 oktòb 2014 :Lèt pou enstitisyon patnè Komite a pou anonse yo lis premye Akademisyen yo soti / Lèt Komite a ekri enstitisyon ki te deziye Manm Komite Seleksyon pou remèsye yo epi felisite reprezantan yo nan Komite Seleksyon an. 21 oktòb 2014: Komite Seleksyon Akademisyen ki gen ladan li: te bay yon konferans pou Laprès kote yo t ap devwale non tranntwa (33) premye Akademisyen Kreyòl yo. 4 desanm 2014: Enstalasyon premye Akademisyen Lang Kreyòl Ayisyen nan Otèl Kinan II. 5 desanm 2014 : Premye Asanble Jeneral Akademisyen nan lokal Rektora UEH. Enstalasyon Premye Konsèy Administrasyon AKA, Jean Pauris Jean Baptiste, Prezidan.
II- 2014 - 2020 : Reyalizasyon AKA
12 mas 2015 : veye omaj Mesye Sony Estéus 8 jen 2015 : Inogirasyon nouvo lokal AKA nan ri Magerit, Tijo. 26,27 jen 2015 : Nan okazyon fèt 300 laNE VIL Lenbe, AKA te fè konferans/atelye sou tèm sansiblizasyon ak pwomisyon dwa lengwistik an Ayiti. 8 jiyè 2015 : Akademi Kreyòl Ayisyen siyen premye Pwotokòl Akò li ak Ministè Edikasyon Nasyonal. 13 rive 18 out 2015: premye atelye sou revizyon òtograf kreyòl 1979.
Oktob 2015: Selebrasyon mwa lang ak kilti kreyòl Ayisyen sou tèm ‘’ An nou travay pou tout sèvis vinn jwenn nou nan lang nou” 11 rive 13 desanm 2015: Patisipasyon Akademi Kreyòl Ayisyen nan foire internationale du livre haitien (PILHA)
Desanm 2015: Asanble Jeneral Odinè Akademi Kreyòl Ayisyen.
29 desanm 2015: Patisipasyon AKA nan atelye CREL (centre de recherché et d’étude (littéraire) te fè sou liv Bèbè Golgota Fevriye 2016: Selebrasyon Nasyonal lang Matènèl sou tèm ‘’ Lang nou se nou, pa gen sitwayen san lang’’. Premye lansman Karavàn Nasyonal AKA 15 mas 2016: AKA te selebre 80 lane Prezidan Konsèy Administrasyon 12 avril 2016 : Patisipasyon AKA nan lansman ofisyèl kanpay pou edikasyon sitwayen nan vil Desalin. 3, 4 jen 2016 : Asanble Jeneral estwòdinè Akademi Kreyòl Ayisyen
5 rive 11 jen 2016: Patisipasyon AKA nan 41e konferans anyèl Karayibeyen 13 rive 24 jen 2016: Fòmasyon sou lang kreyòl kreyòl ak pedagogik nan syans ak matematik nan kanpis Invèsite Henry Christophe Limonad (MIT-Haiti/UEH) 4 out 2016: Karavàn AKA nan Miragwàn 11 out 2016: AKA siyen yon Patenarya ak UNESCO sou yon dokiman an kreyòl ki rele pwodiksyon risk ak dezas. 16 septanm 2016 : Fowòm sou dwa lengwistik timoun lekòl sou tèm: “An nou respekte dwa lengwistik timoun yo!” Oktòb 2016: Selebrasyon mwa lang ak kilti kreyòl sou tèm ‘’ Mwa oktòb, mwa lang ak kilti kreyòl; Medam, an nou pote kole pou nou vanse ak lang nou’’.
15 pou rive 18 desanm 2016: Asanble Jeneral Odinè Akademi Kreyòl Ayisyen 21 fevriye 2017: Selebrasyon mwa lang matènèl sou tèm ‘’ Lang nou se motè devlòpman nou. An nou pote kole pou nou pwodui nan lang nou’’
30 avril 2017 : Patisipasyon AKA nan 50èm anivèsè Jounal Bon Nouvèl 16 me 2017 : Akademi Kreyòl Ayisyen mete avèk Fakilte Lengwistik Aplike, Sekreteri Leta pou Alfabetizasyon, Edisyon Inivèsite Leta a, fanmi ak zanmi Pwofesè Dejan, te òganize yon jounen aktivite nan okazyon 90èm anivèsè nesans Pwofesè Iv DEJAN. jen 2017 : Akademi Kreyòl Ayisyen pèdi youn nan manm li yo, Akademisyen Claude C. Pierre
1e jen 2017 : Akademi Kreyòl Ayisyen ansanm ak Ministè Edikasyon Nasyonal ak Fòmasyon Pwofesyonèl (MENFP) epi ak konkou Fakilte Lengwistik Aplike (FLA), prezante, premye rezolisyon sou revizyon òtograf lang kreyòl ayisyen an 13 jen 2017 : Akademi Kreyòl Ayisyen te remèt Akademisyen Odette Roy Fombrun yon plak nan okazyon 100e anivèsè li. 22 jen 2017 : Minis Kilti ak Kominikasyon an, Mesye Limond Toussaint, te vizite Akademi Kreyòl Ayisyen 7 jiyè 2017 : Akademi an oganize yon veye omaj pou Akademisyen Claude C. Pierre
Oktòb 2017 : Selebrasyon mwa lang ak kilti kreyòl sou tèm: ‘’ Jèn yo, an nou sèvi ak lang nou tout kote san baboukèt’’ 5 janvye 2018 : Lanmò Antwopològ, Akademisyèn Rachel Beauvoir Dominique
13 janvye 2018: Akademi Kreyòl Ayisyen patisipe nan seremoni ofisyèl pou remèt prim 4èm edisyon Pri Pwezi Kreyòl Dominique Batraville la 21 janvye 2018: nan okazyon selebrasyon 25èm anivèsè Lise Nasyonal Bomon an. Akademi an te pwofite moman sa a pou li onore memwa Akademisyen Claude C. Pierre ki te moun Koray e ki mouri an 2017. 21 Fevriye 2018 : Selrebrasyon Lang matènèl sou tèm : ‘’Lang manman nan edikasyon : wi, Aprann se konprann’’ 21 fevriye 2018 : Akademi an te pwofite enstale senk (5) nouvo Akademisyen ak douz (12) Manm Konsèy Konsiltatif la. Li te onore de (2) pèsonalite ki make devlòpman lang kreyòl la: Ekriven Emile Célestin Meggie (Togiram) ak Powèt Georges Castera fevriye 2018 : Akademi Kreyòl Ayisyen te fè yon premye piblikasyon liv 100 Kesyon pou AKA.
16 ak samdi 17 mas 2018 : Akademi Kreyòl Ayisyen te reponn prezan nan komin Tomond kòm Envite Espesyal pou li te patisipe nan aktivite kiltirèl « Tomond ap li » 3 avril 2018 : Akademi Kreyòl Ayisyen te òganize yon veye omaj pou Pwofesè Iv Dejan nan lokal Direction des Etudes Post-Graduées de l’Université d’Etat d’Haïti (UEH) 11 pou rive 14 avril 2018 : Akademi Kreyòl Ayisyen te reyalize yon misyon pou premye fwa nan Ènri, Tènèv ak Gwomòn, 3 komin nan Depatman Latibonit
2 me 2018 : Akademi Kreyòl Ayisyen te òganize yon jounen fòmasyon sou kominikasyon kreyòl nan medya pou jounalis 8 jen 2018 : Akademi Kreyòl Ayisyen òganize nan Bibliyotèk Michèle Tardieu Petyonvil yon kozri sou “Jaden Mizik”, yon metòd pyanis Micheline Laudun Denis kreye pou anseye mizik an kreyòl. 14 rive 16 sektanm 2017 : Akademi Kreyòl Ayisyen patisipe, nan komin Vèrèt, nan lansman Regwoupman Pwofesè Kreyòl. Oktòb 2018 : Selebrasyon mwa lang ak kilti kreyòl sou tèm ‘Tankou tout lang, kreyòl gen règ li, an nou respekte yo’’ Desanm 2018 : Asanble Jeneral Odinè Akademi Kreyòl Ayisyen
13 desanm 2018 : Prezidan Komisyon Jistis Sena Repiblik la, Senatè Jean Renel Sénatus, te vizite biwoAkademi Kreyòl Ayisyen janvye 2020 : nan lokal Akademi Kreyòl Ayisyen, Pierre Michel CHERY te resevwa yon pri espesyal ak yon bèl omaj pou woman Bèbè Gòlgota nan men asosyasyon kiltirèl MOLICAJ.
7 fevriye 2020 : Akademi Kreyòl Ayisyen te louvri pòt li byen laj pou lanse premye edisyon AKA DE BATAN 23 jiyè 2020 : Lanmò Akademisyèn Marie Marcelle Buteau RACINE
21 dawou 2020 : Akademi Kreyòl Ayisyen òganize yon seremoni omaj pou selebre lavi Akademisyèn Marie Marcelle Buteau RACINE
